Szok kulturowy
Sytuacje, w których dochodzi do spotkania przedstawicieli odmiennych kultur, w dzisiejszym świecie, są na porządku dziennym. Obecnie dotarcie do najbardziej odległych miejsc na świecie zajmuje nam stosunkowo niewiele czasu, zwłaszcza jeśli porównamy to z przeszłością, gdzie by dotrzeć na odległy kontynent trzeba było udać się w wielotygodniową podróż statkiem. Obecnie mamy możliwość udawać się w bardzo odległe pod względem geograficznym i kulturowym regiony.
Spotkanie międzykulturowe ma miejsce wtedy, gdy jednostka wychowana w innej kulturze wchodzi w nową kulturę. Ważnym aspektem takiego spotkania są etapy dostosowywania się do nowej sytuacji. Obecnie duża część ludzi doświadcza zjawiska migracji i uchodźctwa, zatem kwestie uczestnictwa w nowej kulturze, w kulturze gospodarzy wydają się być niezwykle istotne. Zjawisko dopasowywania się do nowej kultury jest nazywane akulturacją i asymilacją. Dzisiejsza nauka stawia raczej na woelokulturowość, jako proces bardziej znaczący i ułatwiający współistnienie różnych grup społecznych w nowym miejscu. Mówiąc o sytuacji osoby pochodzącej z innej kultury warto zwrócić uwagę na tak zwaną krzywą akulturacyjną, która podlega pewnym prawidłowościom. To w jaki sposób będzie ona przebiegała zależy w dużej mierze od otwartości zarówno kultury gospodarzy, jak i otwartości na nową kulturę u jednostki lub grupy owej akulturacji doświadczającej [1]. Doświadczamy tego zjawiska przebywając na stypendium, w procesie emigracji itp. Krzywa ta przyjmuje kształt litery U [2]. Na proces ten składają się następujące etapy:
- Etap euforii lub inaczej miesiąca miodowego. Jest to etap w którym jednostki są oczarowane i zadowolone z faktu podróżowania lub zamieszkiwania nowego kraju czy nowej kultury. Jest to etap pełen pozytywnych emocji. Patrzymy na nową kulturę przez okulary starej kultury odkrywając jednocześnie nowe treści. Jest to moment, w którym stosunek do kultury gospodarzy jest nierealistycznie pozytywny.
- Etap szoku kulturowego. Jest to moment doświadczania różnic kulturowych, których doświadczenie ludzie obierają negatywnie. Pojęcie to zostało wprowadzone przez K. Oberga. Jednostka nie rozumie zdarzeń, z którymi styka się w nowej kulturze gospodarzy, nie potrafi ich wytłumaczyć na podstawie wartości i doświadczeń wyniesionych z kultury pochodzenia. Jest to etap, w którym może dochodzić do wielu nieporozumień, gdyż osoba nie znająca do końca kultury miejsca, w którym obecnie się znajduje, może postępować wbrew regułom panującym w tym społeczeństwie, co może być przez gospodarzy przyjmowane już z mniejszym zrozumieniem, czy wręcz niecierpliwością. Ten etap prowadzi do refleksji nad własną sytuacją i odmiennością kultur. Jest to etap, w którym jednostki muszą sobie radzić z wieloma negatywnymi stanami od frustracji i złości, po nacisk na konformizm, alienację czy konflikty z gospodarzami [3].
- Etap dostosowywania się, adaptacji, w którym stopniowo zaczynamy nową kulturę rozumieć, jesteśmy coraz skuteczniejsi w swych działaniach.
- Etap bikulturalizmu, w którym zwyczaje kultury gospodarzy są już zrozumiałe, dominuje poczucie, że można z nimi żyć. Następuje akceptacja lokalnych form działania, to akceptacja stanu rzeczy [1], [4].
Odwrotny szok kulturowy
Wiele osób, które wracają do swej kultury pochodzenia po dłuższym pobycie poza jej granicami ma trudności ze znalezieniem sobie miejsca w nowej-starej rzeczywistości, przeżywając drugi szok kulturowy. Jest to związane z faktem, iż wiele dotychczasowych więzi uległo już zniszczeniu, dodatkowo otoczenie nie rozumie problemów z którymi boryka się osoba powracająca z zagranicy. Dodatkowo ważną rolę odgrywa rozczarowanie tym, co spotyka w domu powracającego z dłuższego pobytu za granicą [5].
Akulturacja
Coraz częściej współcześnie w teoriach dotyczących kontaktu międzykulturowego zastępuje się pojęcie szoku kulturowego, jako akcentującego negatywne emocje, pojęciami akulturacja czy kulturowe przystosowanie. Uwagę zwraca się na proces akulturacji, w którym ważną rolę odgrywają komponenty poznawcze, emocjonalne i behawioralne. Współczesne teorie akcentują aspekty adaptacji do nowej sytuacji i aktywne radzenie sobie ze stresem i zmianą [6].
Zadanie 1:
Treść zadania:
Zastanów się, jak możemy się przygotować do spotkania z inna kulturą, tak by szok kulturowy był jak najmniej odczuwalny.Zadanie 2:
Treść zadania:
Im dłużej przebywamy za granicą tym większy odwrotny szok kulturowy przeżywamy. Zastanów się jakie jeszcze czynniki będą wpływały na to jak intensywny jest nasz odwrotny szok kulturowy.Bibliografia
1. Mikułowski-Pomorski, J.: Jak narody porozumiewają się ze sobą w komunikacji międzykulturowej i komunikowaniu medialnym?, Universitas, Kraków 2012.2. Hofstede, G.: Kultury i organizacje: zaprogramowanie umysłu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.
3. Ward, C., Bochner, S., Furnham, A.: The Psychology of Culture Shock, Taylor 2005.
4. Oberg, K.: Cultural Shock: Adjustment to New Cultural Environments, Practical Anthropology 1960, vol. 7.
5. Ting-Toomey, S., Dorjee, T.: Communication across cultures, Guliford Press, New York, London 2019.
6. Chutnik, M.: Szok kulturowy – przyczyny, konsekwencje, przeciwdziałanie, Universitas, Kraków 2007.